Baza wiedzy

Statystki oparte o zgłoszenia dotyczące awarii i wypadków z udziałem butli z gazem LPG, które wpływają do Transportowego Dozoru Technicznego, są zatrważające. W 2019 roku było ponad dwa razy więcej awarii i wypadków związanych z instalacjami butli gazowych LPG niż w 2018 roku. Niewłaściwa eksploatacja, wprowadzanie do obrotu butli w złym stanie technicznym, bez ważnych badań okresowych, a także lekceważenie zasad i rutyna w obchodzeniu się z domowymi instalacjami zasilanymi gazem z 11 kg butli LPG, to główny powód wielu tragedii.

Butle na gaz LPG, które zostały poddane ocenie zgodności na zgodność z dyrektywą TPED, tj. Dyrektywą Rady 1999/36/WE z dnia 29 kwietnia 1999 r. w sprawie przewoźnych urządzeń ciśnieniowych, a następnie zastąpioną przez Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/35/UE w sprawie ciśnieniowych urządzeń transportowych oraz uchylająca dyrektywy Rady 76/767/EWG, 84/525/EWG, 84/526/EWG, 84/527/EWG oraz 1999/36/WE, podlegają badaniom okresowym i nadzwyczajnym przeprowadzanym przez dowolną Jednostkę Notyfikowaną, która uzyskała autoryzację do ww. dyrektywy zgodnie z ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności.

Natomiast, badania okresowe i doraźne butli wyprodukowanych przed dniem 1 maja 2004 r. wykonywane są na podstawie ustawy z dnia 21 grudnia 2000 r. o dozorze technicznym (Dz.U. z 2019 r., poz. 667 z późn. zm.) i jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej (art. 13 ust. 1 pkt. 2 ww. ustawy), podlegają okresowym i doraźnym badaniom technicznym wykonywanym zgodnie z artykułem 128 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych przez Urząd Dozoru Technicznego.

W tym miejscu należy zwrócić uwagę, iż zapisy art. 128 ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych mówią, iż „badania okresowe butli niepodlegających przepisom rozdziału 7 mogą być wykonywane przez Prezesa Urzędu Dozoru Technicznego do czasu wycofania ich z eksploatacji”. Oznacza to, że UDT może wykonywać ww. badania jedynie butlom niepoddanym ocenie zgodności i ponownej ocenie zgodności, a więc butlom wyprodukowanym przed 1 maja 2004 r. Natomiast butle, które poddane zostały ocenie zgodności (wyprodukowane po 1 maja 2004 r.) i ponownej ocenie zgodności, powinny być poddane badaniom okresowym przez Jednostki Notyfikowane.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 4 lit. c ustawy z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych, właściwą władzą w rozumieniu zapisów Umowy ADR do wykonywania odpowiednich czynności administracyjnych w zakresie warunków technicznych i badań naczyń ciśnieniowych przeznaczonych do przewozu gazów (m.in. butli na gaz LPG), jest Dyrektor Transportowego Dozoru Technicznego.

W związku z powyższym, inspektorzy Transportowego Dozoru Technicznego przeprowadzili w ubiegłym roku badania doraźne kontrole stanu technicznego butli do gazów płynnych LPG, znajdujących się w rozlewniach gazu płynnego, bazach gazu płynnego oraz zakładach rozprowadzających bądź magazynujących gazy płynne, a także w ośrodkach przeprowadzających badania okresowe butli. Zbadano prawie 5000 butli, w wyniku czego wydano ponad 160 decyzji wstrzymujących ich eksploatację. W sumie stwierdzono ponad 600 różnego rodzaju niezgodności występujących w badanych butlach LPG.

Taki stan rzeczy może być spowodowany brakiem właściwego nadzoru ze strony jednostek przeprowadzających badania techniczne butli nad podmiotami przygotowującymi do badań okresowych butle, a w przypadku podmiotów napełniających i rozprowadzających butle z gazem – brakiem właściwych procedur postępowania związanych z przyjęciem butli do napełnienia, oceną jej stanu technicznego i wydaniem napełnionej butli.

W odniesieniu do podmiotów przygotowujących do badań okresowych butle, łamane są procedury i czynności określone w normie PN-EN 1440 i związane ze:

1. sprawdzeniem stanu technicznego od strony zewnętrznej butli oraz sprawdzeniem wyposażenia i znaków zewnętrznych;
2. sprawdzeniem stanu technicznego ścianek wewnątrz butli (np. oględziny wewnętrzne, sprawdzenie minimalnej grubości ścianek);
3. sprawdzeniem gwintów, jeżeli występują znamiona korozji lub gdy wyposażenie zostało zdemontowane;
4. wykonaniem próby ciśnieniowej hydraulicznej i w razie potrzeby, sprawdzeniem własności materiału za pomocą odpowiednich badań;
5. sprawdzeniem wyposażenia obsługowego, pozostałego osprzętu oraz urządzeń obniżających ciśnienie, jeżeli mają być ponownie włączone do eksploatacji.

W przypadku podmiotów napełniających i rozprowadzających butle z gazem, brak jest przestrzegania procedur i czynności określonych w normie PN-EN 1439, związanych ze:

1. sprawdzeniem zgodności naczyń i ich wyposażenia z ADR;
2. sprawdzenia ich zgodność z produktem, który ma być przewożony;
3. sprawdzeniem braku uszkodzeń, które mogłyby mieć wpływ na bezpieczeństwo;
4. sprawdzeniem właściwego stopnia napełniania lub ciśnienia napełnienia;
5. sprawdzeniem znaków i cech identyfikacyjnych;
6. sprawdzeniem stanu technicznego od strony zewnętrznej butli oraz sprawdzeniem wyposażenia i znaków zewnętrznych, w tym: ocena stanu powłoki malarskiej, obecność korozji płaszcza (ścianki) butli, obecność instrukcji bezpiecznego przechowywania i przyłączania do urządzeń gazowych.

Ponadto, w zakładach rozprowadzających butle brak jest nadzoru nad niedopuszczalnymi czynnościami, związanymi z:

1. rzucaniem butli;
2. toczeniem po podłodze w pozycji leżącej;
3. uderzaniem metalowymi przedmiotami;
4. „wrzucaniem” pustych butli na środek transportu (skrzynię ładunkową pojazdu);
5. wzajemnym „obijaniem” butli o siebie – brak zabezpieczenia ładunku w czasie transportu.

Powyższe skutkuje m.in. wgięciem powierzchni płaszcza, kołnierza, zaworu, stopy butli lub uszkodzeniem powłoki malarskiej, co z kolei prowadzi do ognisk korozji.

Odnosząc się do powyższych zarzutów oraz przeprowadzonych badań doraźnych kontrolnych stanu technicznego butli do gazów płynnych LPG, najwięcej niezgodności inspektorzy stwierdzili w butlach, które poddane zostały badaniom doraźnym eksploatacyjnym na stacjach autogazu i stacjach paliw oraz w zakładach rozprowadzających lub magazynujących gazy płynne, czyli w punktach, które bezpośrednio odsprzedają klientowi detalicznemu (eksploatującemu butlę np. w kuchence gazowej) gaz zmagazynowany w butli.

Największą i najczęściej potwierdzającą się niezgodnością w trakcie przeprowadzanych badań doraźnych kontrolnych butli do gazów płynnych LPG jest brak ważnych badań okresowych butli.

Przeprowadzone badania doraźne kontrolne butli odnotowały znaczący wzrost niezgodności dotyczących uszkodzonej powierzchni butli (wgniecenie płaszcza, pierścienia podstawy i mocowania kołnierza, deformacja kołnierza, oznaki spawania/naprawy), widocznej korozji obszaru płaszcza butli, jak również złego stanu powłoki malarskiej.

Zestawienie (porównanie) poniższe obejmujące rok 2018 i 2019, wskazuje skalę problemu w ujęciu najczęściej stwierdzonych na butlach LPG niezgodności.

Liczba stwierdzonych niezgodności:

Analizując wykres, należy stwierdzić, że znaczny wzrost niezgodności występuje w budowie butli LPG i może być związany z ich złym stanem technicznym, spowodowanym nadmierną eksploatacją, tj.:

1. widoczna korozja obszaru płaszcza, wzrost w porównaniu z rokiem 2018, o 500%;
2. uszkodzona powierzchnia: wgniecenie płaszcza, pierścienia podstawy i mocowania kołnierza; deformacja kołnierza; oznaki spawania (naprawy), wzrost w porównaniu z rokiem 2018, o 1400%;
3. zły stan powłoki malarskiej, wzrost w porównaniu z rokiem 2018, o 683%.

Ponadto, w porównaniu z rokiem 2018, nastąpił wzrost niezgodności związanej z brakiem umieszczania danych identyfikacyjnych rozlewni napełniającej, o 1240%.

Więcej informacji:

rzecznik prasowy TDT: Antoni Mielniczuk, e-mail: antoni.mielniczuk@tdt.gov.pl, tel. +48 602 206 310.

Kwestia regulacji prawnych dotyczących homologacji pojazdów rolniczych jest w sposób precyzyjny określona na poziomie unijnym w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 167/2013 z dnia 5 lutego 2013 r. w sprawie homologacji i nadzoru rynku pojazdów rolniczych i leśnych. Jest to akt prawny stosowany w sposób bezpośredni we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. W art. 3 tego rozporządzenia wskazano definicje zarówno ciągnika, jak i przyczepy. Z zakresu przepisów wskazanych w tych przepisach prawnych wynika obowiązek homologacji tego rodzaju pojazdów, co znajduje odzwierciedlenie w zapisie art. 2 ust. 1:

„1. Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do pojazdów rolniczych i leśnych opisanych w art. 4, zaprojektowanych i skonstruowanych na jednym lub kilku etapach, oraz do układów, komponentów i oddzielnych zespołów technicznych, a także części i wyposażenia, zaprojektowanych i skonstruowanych dla takich pojazdów.

Niniejsze rozporządzenie ma w szczególności zastosowanie do następujących pojazdów:

1. a) ciągników (kategorie T i C);
2. b) przyczep (kategoria R); oraz
3. c) wymiennych urządzeń ciągniętych (kategoria S)”.

Mając na względzie definicje przyczep rolniczych oraz wymiennych urządzeń ciągniętych wskazanych w pkt 9 i 10 w art. 3 ww. rozporządzenia:

„9) „przyczepa” oznacza każdy pojazd rolniczy lub leśny przeznaczony głównie do ciągnięcia przez ciągnik i przewożenia ładunków lub obróbki materiałów, jeśli stosunek technicznie dopuszczalnej maksymalnej masy całkowitej do masy własnej tego pojazdu jest równy lub większy niż 3,0;

10) „wymienne urządzenie ciągnięte” oznacza każdy pojazd stosowany w rolnictwie lub leśnictwie, który jest przeznaczony do ciągnięcia przez ciągnik, zmienia funkcje ciągnika lub dodaje mu nowe funkcje, jest trwale wyposażony w narzędzie lub jest przeznaczony do obróbki materiałów, może posiadać skrzynię ładunkową zaprojektowaną i skonstruowaną do montowania dowolnych narzędzi i urządzeń potrzebnych w tym celu i do czasowego przechowywania materiałów wytworzonych lub potrzebnych w czasie pracy, jeśli stosunek technicznie dopuszczalnej maksymalnej masy całkowitej do masy własnej tego pojazdu jest mniejszy niż 3,0;”,

należy wyraźnie podkreślić nałożony na producenta obowiązek uzyskania świadectwa homologacji typu takiego pojazdu zgodnie z przywołanym wcześniej art.1 ust. 1. Przepisy te, zgodnie z art. 78 ww. rozporządzenia, od 5 lat obowiązują na terenie Unii Europejskiej:

„2. Niniejsze rozporządzenie stosuje się od dnia 1 stycznia 2016 r.”

W zakresie rejestracji pojazdów, organami odpowiedzialnymi są wydziału komunikacji znajdujące się w strukturach powiatów ziemskich i grodzkich. Transportowy Dozór Techniczny pełni funkcję organu właściwego do spraw homologacji, natomiast kwestie rejestracji pojazdów nie znajdują się w zakresie wykonywanych obowiązków.

Artur Marciniszyn, Kierownik Wydziału Homologacji TDT